قره باغ فرصت دیپلماسی اقتصادی و امنیتی!

وحید خدادادی

در کوران مناقشه قره باغ و در همین ستون نسبت به آینده قفقاز و مسائلی که هنوز و علی رغم پایان جنگ در پس پرده مانده اظهار نگرانی و تردید کردیم. اینکه آذربایجان بعد از دو دهه اشغال قره باغ توسط ارمنی ها یکباره به فکر آزادسازی مناطق اشغالی افتاد و در این راه و جلوی چشمان روسها، ترکیه علنا از آذربایجان حمایت می کرد و نهایتا هم سمت آذری ها را گرفت، از آن دست اتفاقاتی است که سابقه روس ها باعث شده تا از این بابت نگران باشیم.
این مسئله را در خاطر داشته باشید تا سری به انتخابات آمریکا و آینده خاورمیانه هم بزنیم. آن چه در آمریکا و در انتخابات ریاست جمهوری رخ داد و منجر به رفتن ترامپ از کاخ سفید شد هم رویه سالم و مرسومی نبود و می بینیم که حتی بعد از ترک کاخ سفید هم بیم روی کار آمدن مجدد وی باعث شده تا دموکرات ها که معلوم نیست دستشان در پشت پرده با چه کسانی و یا چه دولت هایی در یک کاسه است، دست از سرش بر ندارند و بی خیال استیضاحش نشوند.
تنها به فاصله چند روز از آغاز ریاست جمهوری بایدن و افزایش نگرانی ها در تل آویو و ریاض، مجددا شاهد حضور و باز تولید شجره خبیثه داعش در منطقه و آغاز آرام آرام درگیریها هستیم. وجود گذرگاه عریض و طویل در مرزهای غربی ایران و شائبه حضور نیروهای داعش در جنگ قره باغ احتمال باز تولید این نیرو در منطقه قفقاز و قره باغ را تقویت می کند. نه امیدی به ترکیه در این رابطه وجود دارد که خود از خریداران نفت داعش بودند و نه روی حرف روس ها می توان حساب باز کرد.
اما در روزهای گذشته شاهد سفر ظریف به باکو و دیدار با رییس جمهور و وزیر امور خارجه این کشور بودیم. این سفر و اعلام آمادگی برای بازسازی قره باغ در کنار آن که می تواند رهاوردهای اقتصادی برای ایران به دنبال داشته باشد، نشان از تیزهوشی و درک حساسیت های امنیتی قره باغ است. ایران باید در کنار منافع اقتصادی که در قبال بازسازی قره باغ به آن می اندیشد، ملاحظات امنیتی را بسیار جدی بگیرد. ملاحظاتی که بی مهری به آن ها می تواند عواقب بعضا خطرناکی به دنبال داشته باشد.
ایران باید در بعد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و حتی نظامی حضوری جدی در منطقه قفقاز داشته باشد و بیراه نیست که قفقاز و قره باغ را نقطه ثقل و مرکز اتفاقات بعدی دنیا بدانیم.
نقشی که ترکیه و روسیه در قبال صلح قره باغ داشتند در کنار روحیه پدرسالارانه ترکیه بر آذربایجان و روسیه بر ارمنستان موجب شده تا به دنبال غنائم بیشتری از قفقاز باشند. بایستی دید ایران چگونه می تواند این منافع را محدود و سهمی برای خود در فردای قره باغ بازی کند.
همچنین می توان با برقراری ارتباطات بیشتر تاثیری در کاهش نفوذ اسرائیل به منطقه داشت چرا که شاهد برخی ارتباطات رقابتی و ناشی از شرایط موجود در بعد از درگیری میان آذربایجان و ارمنستان با اسرائیل هستیم.
مهمترین مزیت ایران نسبت به دیگر کشورهایی مانند روسیه و ترکیه، نزدیکی جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی و تاریخی بسیار نزدیک این منطقه با شهرهای هم مرز در ایران است که اگر ایران بتواند از این فرصت به وجود آمده استفاده کند بی تردید به سمت و سویی مثبت در روابط ایران با دو کشور بالاخص آذربایجان منجر خواهد شد چرا که با توجه به برخی بی اعتمادی های میان دو کشور ایران و آذربایجان شاید قره باغ فرصتی برای شروع دوباره روابط بهتر طرفین و از بین بردن برخی ابهامات باشد. دستگاه سیاست خارجی باید از تمام پتانسیل تبریز در این رابطه استفاده لازم را نماید.