گران شدن یکباره اقلام مصرفی که جزو سبد غذایی روزانه خانوارها هستندچالش هایی را در این چند وقت اخیر به وجود آورد و از این رو با رییس سازمان جهاد کشاورزی این موضوعات و دغدغه ها را مطرح کردیم. در ادامه مشروح تاین گفتگو از نظرتان میگذرد:
امین: روند افزایش و بالا و پایین شدن قیمت فراورده های دامی از جمله گوشت قرمز مرغ و تخم مرغ از چه چیز نشأت می گیرد؟
-قیمت تمام کالاها و در این بین محصولات کشاورزی از یکدیگر متاثر هستند. وقتی قیمت یک جنس بالا می رود، چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم روی سایر قیمت کالاها نیز اثر می گذارد. به عنوان مثال همین اقلامی که شما اشاره کردید یعنی گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم‌مرغ را در نظر بگیرید. آیا تولید کنندگان این محصولات در این مملکت زندگی می کنند یا نه؟! زمانی که قیمت پراید به طور ناگهانی از ۳۰ میلیون تومان به ۱۳۰ میلیون تومان می رسد، آیا این دامدار و کشاورز نیز باید بتواند با قیمت های موجود هماهنگ شود یا نه! تا بتواند اقلام مورد نیاز زندگی را تامین کند.
البته نگرش درست این است که کالاهای اساسی که سفره مردم را تشکیل می‌دهند و مردم روزانه با آنها در ارتباط هستند مانند پراید نیستند و طبیعتاً باید با قیمت کمتر دست مردم برسند اما در این بین نباید هزینه قیمت پایه محصولات از جیب تولید کننده تامین شود! بلکه باید در قالب یارانه های دولتی پرداخت شود. در این شرایط دولت و حاکمیت باید تحت عنوان یارانه مصرف در چنین مواردی ورود کنند تا تولید کننده بتواند با قدرت و قوت بدون دغدغه به فعالیت خود ادامه دهد. عدالت ایجاب می کند از جیب یکی به نفع دیگری استفاده نکنیم.
البته مواردی که مطرح شد در رابطه با عوامل تولید و مسائل داخلی بود، اما باید به مسائل خارجی نیز در این زمینه توجه نمود. زمانی کشاورز گندم را دو هزار تومان می خرید اما اکنون قیمت به چهار هزار تومان رسیده است. بنابراین افزایش قیمت مواد تشکیل دهنده زنجیره غذایی دام ها و طیور از جمله سویا و ذرت طبیعتاً منجر به افزایش قیمت نهایی محصولات خواهد شد. افزایش قیمت نهاده های دامی به اضافه انواع واکسن و داروهای دامی و خوراکی دام و طیور همگی به یکدیگر وابسته هستند. علاوه بر اینها عامل دیگری نیز در افزایش قیمت این محصولات اثر گذار است و آن وابستگی ۸۰ درصدی نهاده های دامی به خارج از کشور است. باید اذعان کرد نوسانات قیمت ارز به صورت مستقیم روی قیمت نهایی تاثیر گذار هست. زمانی که به دلیل تامین نشدن ارز دولتی مرغدار منتظر دریافت ذرت و سویا است و امکان آزاد کردن محصولات از گمرک وجود ندارد، طبیعتاً با چنین مشکلی مواجه خواهیم شد. گرچه خوشبختانه با فرمایشات مقام معظم رهبری، ستاد تنظیم بازار با اجماع عمومی اقدام به رفع مشکل تامین نهاده ها کرد و ثبات نسبی در بازار حاکم شد. الان هم خوشبختانه هیچ مشکلی در مورد تامین ارز و نهاده وجود ندارد و طی دو هفته اخیر شاهد تثبیت قیمت‌ها در بازار هستیم./بازار
امین: محصولات دامی جزء کالاهای استراتژیک محسوب میشود و در سفره روزانه مردم وجود دارد. در این شرایط چرا سازمان جهاد کشاورزی یا سایر ارگان های مربوطه نتوانستند طی چند ماه اخیر در رابطه با تامین ارز و نهاده‌های دامی خوب اقدام کنند؟
– سازمان جهاد کشاورزی متولی تولید است و اینکه در بازار چه اتفاقی می افتد بر عهده ما نیست! تا چند سال قبل بر اساس قانون تمامی فرآیندهای کشاورزی از صفر تا صد بر عهده وزارت جهاد کشاورزی بود که طی سه سال تمام مراحل را خود ما پیش می بردیم و مشکل چندانی وجود نداشت. اما زمانی که مسئولین مملکتی در سران قوه تصمیم گرفتند فرایند امور در اختیار وزارت صمت قرار بگیرد، سازمان جهاد کشاورزی صرفاً مسئولیت تولید را بر عهده گرفت. بنابراین دلیل عدم پیش‌بینی به موقع در تامین ارز نهاده‌های دامی را باید از وزارت صمت پیگیر شد، نه جهاد کشاورزی. عدم تامین نهاده های دامی مورد نیاز از یک سو و عدم برنامه ریزی مناسب برای صادرات از سوی دیگر تاثیر مستقیم در افزایش قیمت‌ها داشته است. شما ببینید در چهار- پنج ماهه اول سال ۹۹ میزان صادرات تخم مرغ حدود ۶۵ هزار تن بود در حالیکه در طول سال ۹۸ در کل این میزان صادرات ۴۸ هزار تن بود. به طور قطع این ناهماهنگی‌ها در واردات و صادرات محصولات خود به خود باعث افزایش قیمت ها می شود.
اگر فرآیندها توسط یک دستگاه به صورت متمرکز انجام شود، همان دستگاه مسئول پاسخگویی به تمام امور است اما در شرایط فعلی متاسفانه هر کدام از ارگان ها توپ را به میدان دیگری می اندازند و در نهایت کسی مسئولیت اصلی را گردن نگرفته و متضرر اصلی مردم خواهند بود.
از طرف دیگر در رابطه با کالاهای اساسی ستاد تنظیم بازار کشور و وزارت صمت باید به طور مستقیم وارد میدان شوند تا هم رضایت تولید کننده جلب شده و هم قیمت نهایی محصول برای مردم مناسب تمام شود، واقعیت این است که اگر تولید کننده از قیمت فروش محصول خود راضی نباشد، تولید ناپایدار و بی‌دوام میشود. نظارت بر تمام امور قبلاً بر عهده ما بود اما الان بر عهده وزارت صمت است و وزارت نیز به دلیل گستردگی فعالیت ها و کمبود نیرو نمی تواند به امور احاطه داشته باشد./بازار
امین: اخیراً بحث هایی در رابطه با سهمیه آرد نانوایی ها و افزایش قیمت نان وجود داشت، طی مصاحبه اخیر با فرماندار تبریز، وی مدعی بود که آرد سهمیه ای در تبریز و شهرستان کاهش نیافته است و افزایش قیمت هم نداشته ایم، اما آنچه در عمل دیدیم کاهش ساعت کار نانوایی ها و تشکیل صفوف طولانی در شرایط کرونایی کشور برای خریدن نان بود. آیا اتفاق خاصی در این زمینه افتاده است؟
در خصوص اینکه چه اتفاقی در بازار در رابطه با قیمت ها می افتد، من نمی‌توانم اظهار نظر کنم ولی در رابطه با بحث تولید باید بگویم حتی در بدترین شرایط از جمله سیل، زلزله و حوادث قهری هم ما مشکلی در تامین گندم در استان نداریم. چه سال گذشته و سال جاری هیچ محدودیتی در تولید گندم نداشتیم که هیچ، مازاد بر مصرف استان نیز تولید داشته‌ایم. البته تبادل بین استان ها در زمینه فروش گندم وجود دارد که این نه به دلیل کاهش تولید یا کمبود گندم، بلکه به خاطره لحاظ کردن تنوع میزان گلوتن موجود در گندم در استان های مختلف است. همانطور که می دانید میزان گلوتن آرد در استان های سردسیر پایین تز از استان‌های گرمسیر یا مطلق آبی است و این تبادل صرفاً به دلیل توزیع نرمال آرد از نظر گلوتن انجام می شود.
من به شخصه چنین ادعاهایی را جوسازی می دانم، به طوری که در جریان هستید، چندی قبل نانوایی که هیچ مجوزی هم برای فعالیت نداشت، بنر زده بود که به علت کمبود آرد مغازه را تعطیل می کنیم. این یک جوسازی تلقی می شود و متاسفانه یک عده از این فضا سوء استفاده می کنند.
امین: تفاوت قیمت بین خرید از تولید کننده با قیمت بازار چقدر است؟
-بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار کشور این تفاوت قیمت باید ۶ هزار تومان باشد. بنابراین زمانی که مرغ زنده به قیمت ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان از تولید کننده خریداری می شود، باید به قیمت ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومان به دست مصرف کننده برسد. یکی از مشکلات ما در این زمینه عدم رعایت قوانین در استان های همجوار است. این قانون در استان ما به خوبی اجرا می شود و مرغ زنده ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان خریداری میشود اما هنگامی که در استان های همجوار همان مرغ حدود ۱۶ هزار تومان از تولیدکننده خریداری می شود، به نوعی این پیام را به تولید کننده می دهد که آیا این قانون صرفاً برای استان ماست؟
و در نتیجه تولید کننده برای فروش محصول خود به سایر استان‌ها راغب میشود تا سود بیشتری بدست بیاورد./بازار
مسئله دیگری که در اینجا باید مطرح کرد این است که باید قیمت نهایی محصول توسط ستاد تنظیم بازار در استان ها به صورت جداگانه صورت پذیرد. به عنوان مثال تولید کننده ای که در نزدیکی بنادر فعالیت دارد با صرف کمترین هزینه می تواند نهاده های دامی را دریافت کند اما در استان هایی مثل استان ما برای انتقال نهاده های دامی هزینه حمل و نقل نیز باید لحاظ شود، از طرف دیگر در مناطقی مثل آذربایجان شرقی که سردسیر هستند، میزان سوخت لازم برای مرغداری ها بیشتر از مناطق گرمسیر بیشتر است. تمام این موارد باید در قیمت نهایی مرغ و سایر محصولات لحاظ شود.
امین: آیا می توان نتیجه گرفت مسائل موجود در رابطه با محصولات دامی به ناهماهنگی بین وزارت صمت وزارت جهاد کشاورزی مربوط است؟
– من خودم این تقابل را در استان احساس نمی کنم و از ته دل می گویم که همکاری خوبی در استان ما در این زمینه وجود دارد، اما اگر کلان قضیه را نگاه کنیم باید بگویم تا زمانی که صفر تا صد فرایند تولید تا مصرف در اختیار یک ارگان خاص نباشد، همچنان شاهد توپ اندازی ها به زمین همدیگر خواهیم بود و این روند ادامه خواهد داشت.
امین: به نظر شما در افزایش قیمت ها و این روند شل کن، سفت کن ها تعمدی وجود دارد؟
– ببینید در مورد گوشت قرمز حداقل امسال محدودیتی در عرضه نداشتیم، حتی در مقطعی که با افزایش قیمت و عدم عرضه مصادف بود. امسال علیرغم اینکه تمام کالاها افزایش قیمت داشتند شش ماه تمام در رابطه با گوشت قرمز چنین افزایشی نداشتیم و همین قضیه رغبت دامدار برای عرضه را کاهش می‌داد. بنابراین ما در سازمان جهاد کشاورزی مستقیما وارد عرصه شدیم و از طریق شرکت پشتیبانی دام محصولات را به قیمت مصوب خرید کردیم تا تولید کننده بیش از این متضرر نشود.
امین: به عنوان متولی تولیدات دامی وکشاورزی استان مهمترین چالش این حوزه را چه می دانید؟
-چالش های کشاورزی استان بسیار زیاد است و هرکدام از چالش ها برای خودش ابرچالش محسوب میشود. محدودیتی که ما در مورد آب و خاک داریم زیاد است و نمونه عینی آن فرآورده های کشاورزی موجود در حوزه دریاچه ارومیه است. همانطور که می دانید نزدیک به ۵۰ درصد اراضی کشاورزی و ۵۰ درصد تولیدات در حوزه دریاچه ارومیه انجام میشود و تاثیر بحرانی که آنجا اتفاق می افتد به طور مستقیم روی محصولات کشاورزی است، مشاهده می شود. همان اتفاقی که بر سر بحران کم آبی دریاچه ارومیه برای همه مردم قابل مشاهده است، در مورد خاک هم وجود دارد اما برای مردم عادی ملموس نیست. و این چالش اصلی کشاورزی استان است که روی قیمت‌ها نیز اثرگذار است.
از طرفی وقتی قیمت نهاده‌های دامی افزایش می‌یابد، به دنبال آن میزان نقدینگی مورد نیاز برای خرید این نهادها نیز برای دامدار و کشاورز افزایش می یابد که در این حالت حتی اگر نهاده های کافی نیز در دسترس باشد، اگر بخش نقدینگی محقق نشود، به چالش تبدیل می شود.
امین: اثر تحریم ها در بخش تولیدات کشاورزی به چه میزان بوده است؟
-ببینید قسمتی از بخش تولید می‌تواند متاثر از تحریم باشد و برخلاف شعاری که تحریم کننده ها می دهند که مواد غذایی مشمول تحریم نیست، در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد. ما این قضیه را به عینه در مورد نهاده ها مشاهده کردیم و نهاده‌های دامی مه کاربری تغذیه ای داشتند و در نهایت قرار بود به تغذیه مردم تبدیل شوند، تحریم بودند.
در رابطه با بخش داخلی هم زحمات بخش کشاورزی را به مردم نشان داد و هم به زعم من به ما ثابت کرد که هر چقدر بتوانیم در مورد تامین نهادها به تولیدات داخلی متکی باشیم بهتر است.
چرا که در شرایط تحریمی می توان از سایر مسیرها نهاده ها را وارد کرد، اما در زمان بروز کرونا که کشورها مرزهای خود را بسته بودند، امکان هیچ‌گونه خرید نهاده ها وجود نداشت. برای همین به فکر اتکا به منابع داخلی افتادیم و خوشبختانه به این قضیه نیز ورود شد. به عنوان مثال می‌توان با ابلاغیه وزیر جهاد کشاورزی در مورد دانه های روغنی اشاره کرد که دستور کاشت ۲۰۰ هزار هکتار سویا در کشور صادر شد. گرچه این کار هم سختی های خودش را دارد اما در حالت کلی باید عرض کنم اگر پشتیبانی لازم و قیمت‌گذاری مناسب انجام شود، این تحریم ها فرصتی است برای اتکای بیشتر به منابع داخلی. به عبارتی ما می‌توانیم در داخل برخی از محصولات و نهاده ها را که به دلیل تحریم دسترسی کمتری به آنها داریم، خودمان تولید کنیم.
اگر مروری به میزان تولید طی چند ماه اخیر داشته باشیم، متوجه می‌شویم که علیرغم همه ضررهای تحریم که غیر قابل انکار است، حداقل در بخش کشاورزی تهدیدها تبدیل به فرصت شده است و بیشتر به منابع داخلی توجه کرده ایم.
امین: در خصوص کم و کیف سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حوزه کشاورزی چه کارهایی صورت گرفته است؟
-مجموع تمام مطالبی که مطرح کردم در رابطه با سرمایه گذاری خودش را نشان داد.
البته این برداشت شخصی من است که بر اساس مطالعه میدانی خودم مطرح می‌کنم. به نظر من سرمایه‌گذاری طی سه، چهار سال اخیر که توسط بخش خصوصی در حوزه کشاورزی انجام شده است، قابل قبول است.
قبلاً در مورد محصولات گلخانه‌ای تلاش‌های زیادی برای متقاعد کردن سرمایه گذاران برای ورود به این حوزه می شد و اکثر سرمایه گذاری ها هم نیز در سطوح کوچک انجام می‌‌گرفت و مثلاً در طول یک سال با تلاش تمام همکاران، شاهد احداث ۱۰ هکتار گلخانه بودیم اما عواملی که در بالا مطرح کردم باعث شد تعداد زیادی سرمایه‌گذار از بخش های دیگر به حوزه کشاورزی وارد شوند. به طوری که توسعه گلخانه ها، صنایع تبدیلی کشاورزی، صنعت شیلات یا حتی همان مرغداری ها علیرغم ممنوعیت صدور مجوز روند جهشی پیدا کرد.
خوشبختانه تقاضا برای سرمایه‌گذاری طی سه، چهار سال اخیر افزایش یافت که تمام این موارد ناشی از دست یافتن به این تفکر بود که باید به توان داخلی اتکا کرد. اگر از منابع داخلی خوب استفاده کنیم، سرمایه گذاران کافی در استان وجود دارند و حتی اگر بخواهم با اعداد و ارقام این قضیه را مطرح کنم باید بگویم هرچند یک قسمت از منابع این افراد از طریق تسهیلات بانکی تامین می شود، با این حال طی سه سال گذشته میزان آورده متقاضی (سرمایه گذاران) اصلاً با سال های قبل قابل قیاس نیست و حدود ۴ برابر منابع تسهیلاتی است که ما در اختیار این افراد می گذاریم، در حالی که تا همین چند سال گذشته اکثر سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه بخش کشاورزی دولتی بود نه خصوصی.
ممنون که در این گفتگو شرکت کردید.
