بازدید از محلات حاشیهنشین شهر، حضور در حجرههای محقّر و باصفای طلاب، سرکشی به خوابگاههای دانشجویان، ارتباط صمیمی با قشر جوان انقلابی، تعامل موفق و سازنده با علمای برجسته شهر و در نهایت تدابیر موثر و هماندیشی راهگشا با مدیران ارشد در راستای حل و فصل مشکلات استان، تنها بخشی از استراتژی موفق امام جمعه محترم تبریز میباشد./معرفی
به موازات انجام امور اجتماعی و وظایف امامت جمعه؛ فعالیتهای علمی و فرهنگی و تدریس و تالیف نیز بخشی دیگری از کارهای مهم و تعطیلناپذیر ایشان میباشد. در همین راستا تاکنون کتاب پیام جمعه در ۳ جلد، کتاب شمیم اخلاق و تربیت در جامعه اسلامی و بررسی فقهی جنگ روانی از تراوشات قلم توانای ایشان به زیور طبع آراسته شده است.معرفی
کتاب بررسی فقهی جنگ روانی، اثری ارزشمند و تالیفی گرانسنگ در زمینه اجتماعی با نگرش فقهی میباشدکه در نوع خود کم نظیر و بسیار حائز اهمیت است نوشتار زیر در راستای معرفی این کتاب تهیه شده تا افکار عمومی، بویژه قشر علمی و فرهیخته جامعه با این اثر گرانقدر بیشتر آشنا شوند
این شرح بینهایت کز زلف یار گفتند حرفی است از هزاران کاندر عبارت آمد
کتاب ارزشمند (بررسی فقهی جنگ روانی) شامل یک مقدمه و سه بخش جداگانه میباشد که با استفاده از ۱۱۷ کتاب منبع و مرجع نوشته شده است. مولف محترم با تدبیر و درایت خاص و حسن سلیقه، در این کتاب از منابع مختلف در حوزه علوم متعدد نظیر تفسیر، تاریخ، فقه، رجال، حدیث جامعهشناسی، روانشناسی و اخلاق بهره جسته و در نهایت، کتابی جامع با بیانی رسا و قلمی شیوا تهیه نموده است.معرفی
سرآغاز کتاب به قلم توانای فقیه عالیقدر، مفسر مدقق و مورخ متبحّر حضرت آیتا… سبحانی مزین گردیده است و ایشان ضمن تجلیل از نحوه تلاش و ابتکار و خلاقیت در نگارش این اثر ارزشمند، با تبریک منزلت علمی و تقدم فکری به نویسنده محترم، نوشتار حاضر را آغازی خوب برای مباحث و تحقیقات مفید دانسته و چنین تعابیری دارد:
… حقیقتاً رساله پیشرو، موجب شگفتی من شد، چرا که مولف آن نهایت سعی و تلاش خود را در این موضوع (جنگ روانی) به کار بسته است تا آنجا که من اطلاع دارم تاکنون مسبوق به سابقه نبوده است. بنابر این رساله حاضر، جامع همه معیارهای پذیرش، برای به دست آوردن این گواهینامۀ والا را دارا است. چرا که عالم جلیلالقدر حجتالاسلام سیدمحمدعلی آل هاشم که خداوند حفظش کند و به آنچه مورد رضایت و خشنودی اوست موفق بدارد با تمام توان برای تالیف آن همت گماشته است.
- نگاهی کوتاه به بخشهای مختلف کتاب
در بخش نخست این کتاب، مولف معظم با نگاه اساسی و راهبردی به موضوع بسیار مهم فقه و جهاد، ضمن واژهشناسی دقیق و بررسی تعاریف ارائه شده در لغات و اصطلاح، موضوع فقه و جهاد را از دیدگاه لغتشناسان برجسته و فقهای خبره با استناد به مباحث عمیق و گسترده زبانشناسی و فقه مورد بررسی قرار میدهد و سپس به تجزیه و تحلیل موضوع پرداخته و انتخاب نظر مختار خود را در زمینه حکم شرعی بر پایه تعریف شهید صدر مبتنی مینماید بدین نحوکه (علم فقه قانونی است که از جانب خداوند برای تنظیم و ساماندهی زندگی انسان صادر شده است)(۱) (ص ۳۶)
در قسمت دیگری از فصل نخست این کتاب، موضوع روان در فرهنگ زبان فارسی از نظر لغات و اصطلاح مورد بررسی قرار میگیرد و با استناد به تعریف روانشناسی اجتماعی، حوزهای علمی که در جستجوی درک ماهیت و علل و رفتار و افکار فرد در موقعیتهای اجتماعی بوده باشد (روان) نامیده می‌شود و نیز با توجه به اینکه (جنگ روانی) اصطلاحی وارداتی و به ساختۀ علوم اجتماعی و ارتباطاتی غرب است، ناگزیر برداشت و معانی آنها از روان، به معنی فکر و ذهن و هیجانات و احساسات در این بررسی، مبنا و پایه بوده و ملاک کاربرد میباشد.(۲) (ص ۴۵)
بررسی دیدگاه کارشناسان غربی در ماهیت جنگ روانی بخش دیگری از این کتاب ارزشمند میباشد که مولف گرانمایه با ظرافت خاص و تعابیر دقیق ضمن نقد و بررسی نظرات کارشناسان غربی در منابع مختلف، موضوع بسیار مهم جنگ روانی را مورد مداقه قرار میدهد و در نقطه مقابل به نظرات اندیشمندان اسلامی در ماهیت جنگ روانی با بیان شواهد و تعاریفی از ایشان میپردازد و با بیان قلمرو محدودیت جهاد، در نهایت ضمن جمعبندی نظر دانشمندان اسلامی، جنگ روانی را امری (عرضی و ثانوی) دانسته و بحث از آن را از باب (طریقت) بسیار مهم و اساسی میشمارد بدین نحو که: (جنگ روانی در مقام واکنش به دیگران یا پیشگیری از کنش دیگران علیه اسلام موضوعیت پیدا کرده و قابل بررسی میباشد.(۳) (ص ۸۰-۹۳-۱۰۹)
در فصل دوم، ماهیت جنگ روانی و مصادیق جنگ روانی با شاخصههای اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی مطرح می‌شود و نویسنده محترم با تعیین مفهوم کانونی و اصلی، محور و موضوع آن حوزه را با تعابیری لطیف و دقیق مشخص مینماید:
در بعد جنگ روانی اقتصادی: سه اصل تولید، توزیع و مصرف را محور و موضوع قرار داده و هر آنچه ذهنیت و نگاه افراد جامعه را در این سه مورد تغییر دهد و در نحوه نگرش افراد عامل تاثیرگذاری در روحیه آنان بوده باشد را (جنگ روانی اقتصادی) مینامد.معرفی
در بحث شاخص اجتماعی: مهمترین و اساسیترین حوزه جنگ روانی میباشد و در این موضوع رابطه بینا فردی محور بوده و هر رفتاری که ارزشهای متعالی حاکم بر این حوزه را هدف قرار دهد (جنگ روانی اجتماعی) تعریف مینماید.
در رابطه با حوزه سیاسی: بحث قدرت را محور و مدار موضوعات قرار داده و هرگونه تلاش نظاممند که این محور اساسی را تحت تاثیر قرار دهد و در ذهنیت افراد جامعه تحول ایجاد کند(جنگ روانی سیاسی) میشمارد.معرفی
و سرانجام بر معیار اصالت و تناسبی که جنگ روانی در حوزه نظامی دارد، مولف معظم هدف (جنگ روانی نظامی) را تضعیف و تخریب در حوزه توان رزمی دفاعی مردمی یا نیروهای مسلح دانسته و رکن اصلی و اساسی همه این حوزهها را استفاده از رسانه و تبلیغ از طریق رسانههای جمعی تلقی می‌کند.(۴) (ص ۱۱۵)معرفی
نکته ظریف و قابل ملاحظهای که ذهن هر خواننده نکتهسنج و هوشمند را جلب مینماید، نگاه تطبیقی نویسنده محترم در بررسی مصادیق جنگ روانی میباشد. ایشان ضمن مقایسه رویکرد دینی سیره معصومین در میدان جنگ و مبارزه با سیرههای متعارف غیرمسلمانان با گزینشگری در حوزه ابزارها را یکی از اصول اساسی مورد رعایت معصومین(ع) شمرده و چنین تعبیری دارد: اصلی که امروزه با نام (هدف، وسیله را توجیه می‌کند) شناخته می‌شود، در رویکرد دینی، حتی نسبت به دشمن نیز قابل دفاع نیست و فرد مسلمان نمیتواند برای رسیدن به هدفش از هر محتوا و درون دادی استفاده نماید تا دشمن را به اخذ تصمیم خاصی وادارد البته بدیهی و طبیعی است که در این مسیر، موضوعات و عناوین دیگری نیز مانند اضطرار، مقابله به مثل، حفظ بیضه اسلام و مانند اینها دخالت و ورود پیدا می‌کند اما همگی آنها، فروعات و موارد خاص و شاد هستند که محدود به مورد خاص بوده و نمیتوان از آنها اصول جاودانه و همیشگی و تعمیم را استفاده کرد.(۵) (ص ۱۴۵)
با عنایت به گسترده گی فنون و ابزارهای جنگ روانی و ضرورت معرفی و شناخت آن برای محققان و پژوهشگران، مولف معظم با استفاده از منابع مختلف و مرتبط، ابتدا عناوین زیرشاخهای مصادیق جنگ روانی را در ۴۱ عنوان مطرح و سپس با دقتنظر بیشتر ۱۴ مورد دیگر را که جنبه ابزاری و فنی و نیز محتوایی و مصداقی دارد و از جهت اهمیت و سطح کاربردی نیز میتواند هم زمان تاکتیکی و استراتژی باشد، به این مصادیق میافزاید به تفصیل ۱۶ مورد از آن پرداخته و درنهایت بحث را اینگونه جمعبندی مینماید:
تفاوت ماهوی و جوهری جنگ روانی از گذشته تا به امروز و از نگاه اسلامی و غیراسلامی به اخلاقگرایی و میزان پایبندی نظریهپردازان جنگ روانی به آموزههای متعالی انسانی است که به نظر میرسد از گذشته تاکنون کم رنگ و در جریان غیراسلامی به طور کلی محو شده است. این است که در دنیای غرب هر ابزاری مجاز و هر محتوایی شایسته و قابل توصیه تلقی شده است.(۶) (ص ۱۴۶- ۱۴۷-۱۶۱)
در بخش سوم این کتاب ارزشمند مقتضای اصل اولی و ثانوی در جنگ روانی مورد بررسی قرار میگیرد و به تناسب بحث، دیدگاه انسانهای گسیخته از عالم ملکوت با دیدهگاه اسلامی که نشات گرفته از سرمنزل وحی و عالم اعلا است سنجش و مقایسه می‌شود و در این زمینه به نظریه فیلسوف برجسته شرق و علامه شهیر محمدتقی جعفری بدین نحو استناد میگردد:
معتدلترین و منطقیترین نظریه درباره جنگ، دیدهگاهی است که به دو بعد اساسی موجودیت بشری توجه می‌کند…
این تحلیل اثبات می‌کند که انسان دارای دو بعد اساسی است که اگر هر یک از آن دو بر دیگری غلبه کند، سرنوشت وجود او را در اختیار خود میگیرد این دو بعد عبارتند از:
۱- بعد حیات طبیعی محض
۲- بعد حیات انسانی که ما آن را حیات معقول مینامیم.(۷) (ص ۱۶۸)
مولف گرانمایه کتاب با ارائه پیشنهادها و توصیههای سیاستی، کاربردی در زمینه جنگ روانی نوشتار خود را به پایان میبرد و در حوزه جنگ روانی که یکی از پیچیدهترین مفاهیم اجتماعی میباشد چند پیشنهاد اساسی و کاربردی ارائه میدهد:
نخست اینکه پژوهشهای گسترده با عناوین مرتبط و موضوعات مختلف بصورت فراگیر و متنوع دربارۀ جنگ روانی انجام گیرد.
در گام دوم شناسایی و رصد مصادیق جنگ روانی و احکام به کارگیری آن بر علیه دشمنان، با رعایت اصول انسانی و اسلامی بوده باشد.
و در نهایت افزایش ارتباط مسئولان و افسران جنگ روانی کشور در نهادهای مختلف با مراجع و اصحاب فقه و اجتهاد در تبیین بیشتر ابعاد موضوع، تصحیح تصورات و نگاهها به جنگ روانی و تسریع در کالبد شکافی و دریافت احکام موضوع موثر است.(۸) (ص ۲۷۶)
- ذکر منابع کتاب :
همانگونه که پیشتر اشاره گردید کتاب ارزشمند (بررسی فقهی جنگ روانی) با استفاده از ۱۱۷ کتاب مرجع و منبع نوشته شده است که این امر دلیلی روشن به سطح والای دانش و بینش مولف محترم و گستره احاطه کامل ایشان به کتابهای مرجع و نیز روحیه بالای تحقیق و تتبع معظمله میباشد.
در بخش پایانی این نوشتار برخی از منابع کتاب را طی ۵ فصل موضوعی جداگانه جهت استفاده پژوهشگران محترم معرفی مینمائیم:
یکم. منابع حدیث
۱- نهجالبلاغه ۲- بحارالانوار ۳- وسائل الشیعه ۴- من لا یحضره الفقیه ۵- السنن الکبری بیهقی و …
دوم. منابع فقهی
۱- آثار الحرب فی الفقه الاسلامی ۲- اصطلاحات الفقهیه فی الرسائل العملیه ۳- جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ۴- الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ۵- ایضاح الفوائد. و …
سوم. منابع رجالی
۱- انساب الاشراف ۲- بهجه الآمال ۳- رجال علّامه حلّی ۴- رجال کشی ۵- جامع المقال فیما تیعلق به احوال الداریه والرجال و…..
چهارم. منابع لغت
۱- فرهنگ فارسی معین ۲- فرهنگ ناظم الاطباء ۳- الذریعه الی مکارم الشیعه ۴- العین ۵- لسان العرب و …
پنجم. منابع تفسیری
۱- تفسیرالمیزان ۲- تفسیر بیضاوی ۳- تفسیر نورالثقلین ۴- تفسیر نمونه ۵- تفسیر عیاشی و …
- نکته پایانی معرفی :
در پایان سلام و درود خالصانه خود را به ساحت مقدس پیامبر گرامی اسلامی تقدیم مینمایم که با تاسیس شریعت انسانها را از حضیض جهل و ذلت به اوج علم و عزت رسانید و خاضعانه در برابر اندیشمندان فرزانه حوزه اجتهاد اسلامی و طلایهداران همیشه بیدار فقه و فقاهت شیعه که همواره با اهتمام کامل و جدّیت تمام در راستای احیای شریعت نبوی و شکلگیری اصول انسانی و مبانی اسلامی قلمفرسایی نموده و در دفاع از جایگاه والای حقانیت اسلام و پایگاه رفیع شریعت نبوی از هیچ تلاش و مجاهدتی دریغ ننمودهاند ادای احترام مینمایم.
- تقدیر و سپاس
شایسته است به مصداق حدیث شریف (من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق) از زحمات بیدریغ و ارزشمند و خدمات گرانسنگ مدیریت توانمند موسسه متین مهدآزادی جناب آقای مهندس پیمان تقدیر و تشکر نموده و دوام توفیقات روزافزون ایشان را از درگاه خداوند سبحان مسئلت دارم.
با تقدیم احترام / ارادتمند
ستارزاده
- پینوشتها:
۱- کتاب بررسی فقهی جنگ روانی سیدمحمدعلی آل هاشم ص ۳۶
۲- همان ص ۴۵
۳- همان ص ۱۰۹-۹۳-۸۰
۴- همان ص ۱۱۵
۵- همان ص ۱۴۵
۶- همان ص ۱۶۱-۱۴۷-۱۴۶
۷- همان ص ۱۶۸
۸- همان ص ۲۷۶
